24 Nisan 2009 Cuma

YÖNETİM SANATINA BAKIŞ

“Sanatların en eskisi, bilimlerin en yenisi olarak” nitelenen yönetim bilimi ile ilgili kavramlar ve terminoloji her bilim dalına göre değişmekte ve değişik bilim dallarında çalışan bilim adamları aynı kelimelere değişik anlamlar yüklemek sureti ile farklı tanımlar ortaya koyabilmektedir.
Yönetim kavramı ile ilgili olanlar kendi ihtiyaç ve amaçlarına göre tanım geliştirmek durumunda kalabilmektedirler. Farklı bili dallarının farklı yaklaşımlarına ek olarak kavramın tanımı içinde yaşanılan kültür özellikleri, (doğu kültürü, batı kültürü vb.) sosyal yapı (işçi toplumu, burjuva vb...) yaşam felsefesi veya hayat görüşü (din, ideoloji vb.) kavrama değişik anlamlar veya fonksiyonlar yüklemektedir.
Eski bir yönetim bilimcisi olan Mary Parker FOLLET, yönetimi “insanlar vasıtasıyla iş yapma sanatı” olarak tanımlamıştır. Bu tanım yukarıda bahsedilen karışıklık ve çeşitlilik içinde, yönetim kavramının tanımı üzerinde az çok görüş birliğine varılan tanımıdır. Böylece yönetimin ancak birden fazla kişinin varlığı ile ortaya çıkan ve bu yönü ile ekonomik faaliyetten ayrılan bir grup faaliyeti (sosyal faaliyet) olduğu genel kabul görmüş bulunmaktadır.
Ünlü yönetim kuramcısı Peter DRUCKER ise yöneticilerin “örgütlerine yön verdiklerini, önderlik ettiklerini ve amaçları başarmak için organizasyon kaynaklarının nasıl kullanılacağına karar verdiklerini” ifade etmektedir. Bütün bu bilgilerin ışığında yönetimi aşağıdaki gibi tanımlamak uygun olacaktır.
“Yönetim, organizasyon kaynaklarının etkin ve yeterli biçimde planlanması, örgütlenmesi, yöneltilmesi ve denetlenmesi yoluyla organizasyon amaçlarına erişilmesidir.” Bu tanımda dikkat edilmesi gereken en önemli husus işletmeler açısından yönetim faaliyetinin organizasyon kaynaklarının tümünü kapsaması sadece insan kaynağı sınırlandırılmamış olmasıdır. Yöneticiler işletmelerinde bulunan insanlarla beraber tüm üretim unsurlarının da amaçlar doğrultusunda etkin kullanılmasından sorumludur.
Bu unsurları en basit şekli ile üretim unsurları olarak ele alırsak; yöneticiler işletme amaçları için zaman, hammadde, sermaye, yer, makine, enerji ve insan unsurlarının etkin ve doğru kullanımını sağlamak sorumluluğunu üstlenirler.

YÖNETİCİ KİME DENİR?

Yöneticiyi “yönetim faaliyetinin faili” olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır. Ya da Mary Parker FOLLET’in tanımından yola çıkarsak yöneticiyi “başkaları aracılığı ile iş gören kişi” olarak da tanımlayabiliriz.
İşletme sahibi ile işletme sahibi adına işletmeyi yöneten yöneticileri ayırmak amacı ile günümüzde “Profesyonel Yönetici” kavramı kullanılmaktadır.
Profesyonel yönetici için “kâr ve riski başkalarının olmak üzere mal veya hizmet üretmek için üretim ögelerinin alımını yapan veya yaptıran, bunları belli ihtiyaçları doyurmak amacına yönelten, işletmeyi girişimci adına çalıştırma sorumluluğu olan kimsedir. ” tanımı konuyla ilgili bilim adamlarının üzerinde genel olarak birleştiği bir tanımdır.

ZAMANI ETKİN KULLANMA TESTİ

Zamanı daha iyi yönetmek için plan yapmadan önce, hangi alanlara daha çok zaman ayırmak gerektiğini bilinmelidir. En önemli alanı başa alıp ona göre çalışmalar yapmak, daha rahat bir uygulama planı hazırlamamıza olanak sağlar.

Aşağıdaki soruları, “Evet” yada “Hayır” şeklinde cevaplayınız.

Öncelikleriniz
Asli görevinizin ana unsurlarını bildiğinizden emin misiniz?
Hayatınızın hangi alanına ne kadar zaman ayırdığınız biliyor musunuz?
Bu yıl içinde, önümüzdeki 3 yıl içerisinde ne yapmak istediğinizi biliyor musunuz?
Hangi görevin daha önemli olduğunu rahatlıkla belirleyebiliyor musunuz?
Rutin işlere gerektiğinden fazla zaman ayırıyor musunuz?
Önemli konularla ilgili planlamaya yeterli zaman ayırabiliyor musunuz?

Aşırı Çalışma
İşin zamanında yapılmasına yönelik stres ve endişe yaşıyor musunuz?
Gerçekten yapılacak çok işiniz olup olmadığını biliyor musunuz?
Çok meşgulken bile ekstra işlere “evet” diyor musunuz?
İş uğruna sosyal faaliyetlerden vazgeçiyor musunuz?

Görevlendirme
İşleri başkalarına vermektense kendiniz mi yapıyorsunuz?
Belli işleri başkalarına devretmeyi önemli görüyor musunuz?
İşin nasıl verilmesi gerektiğini planlıyor musunuz?
Verdiğiniz işler yapanlara destek olma konusunda yeterince istekli misiniz?

Planlama
Ekstra bir iş yapmak için, gerçekten zamanınızın olup olmadığını biliyor musunuz?
Eve iş götürüyor yada işi bitirmek için geç saatlere kadar çalışıyor musunuz?
Bir gün içinde yapmak zorunda olduğunuz işlerin hepsini bitiremeyeceğinizi düşünüyor musunuz?
Randevularınıza sık sık geç kalıyor musunuz?

Teknikler
İşlerinizi sık sık yarına bırakıyor musunuz?
Bir sohbeti bitirmeyi zor bulduğunuz anlar oluyor mu?
Telefon konuşmalarının ya da kişilerin sizi işinizden alıkoymasına izin veriyor musunuz?
Toplantıların zaman kaybı olduğunu düşünüyor musunuz?
Uğraşmanız gereken çok sayıda okunacak belge var mı?


1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 13, 14 ve 15. sorulara “evet” diye yanıtlamışsanız; 5, 7, 9, 10, 11, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 ve 23. soruları ise, “hayır” diye yanıtladıysanız, zamanı etkin kullanma becerisine sahipsiniz demektir.

ZAMANI NEDEN YÖNETEMİYORUZ?

Dedik ki; zamanı yönetemezsiniz, zaman içerisinde kendinizi yönetebilirsiniz. Bunu yapabilmek için de farkında olmalı ve planlı bakmalısınız demiştik. Bu sefer, biz bunu ne kadar da uygulamaya çalışsak, zaman içerisinde kendimizi yönetemememizin yada hadi genel anlamda zamanı yönetemememizin bazı nedenleri üzerinde duracağız.

Kaybolan şeyleri aramak: Kaybolan şeyleri aramak, hepimizin hayatından çok ciddi zamanı çalar. Bunun çözümü, organize olmak, planlı olmaktır. Burada dikkat edilmesi gereken şey, işinize yaramayan şeyleri ayıklayarak başka bir yere kaldırmak, kullanacağız şeyleri ise sınıflandırmaktır.

İşlerdeki kesintiler: Yapılan işin kesintiye uğraması, hem o işin tekrar gözden geçirilmesini hem de işe yeniden odaklanmayı gerektirir. Bu da, enerji ve zaman kaybına neden olur. Kesintileri en aza indirmek için bazı yöntemler kullanabiliriz.

Zaman dilimleri yani bloklar halinde çalışmak,
Ortamı, dikkat dağıtıcı hususlardan etkilenmeyecek hale getirmek,
İşe sabah erkenden başlamak.

İşlerin hepsinin yükünü üstlenmek: Verimi arttırabilmek için sahip olduğumuz önemli kaynaklardan biri, iş başkalarıyla paylaşmaktır. Bu gerçeğe rağmen birçok kişi, tüm iş yükünü tek başına taşımaya çalışır. Çözüm; işi dağıtmak, yetki vermek ve yardım istemektir.

Beklenmedik gecikmeler veya fırsatları değerlendirmemek: Beklenmedik gecikmeler çoğu zaman elimizi bağlar. Sadece beklemek zorunda kalmaz, bu bekleme daha önceden tahmin edilmediği için, o süreyi dolduracak bir iş de yapamayız. Çözüm, plan yapmaktır.

Pişmanlık duymak: Pişmanlık duyarak geçirdiğimiz her an, verimlilikten çalınmış demektir. Hatalarımızdan ders almalı, ancak bunların üzerinde çok durarak asıl hedeflerimizden sapmamalıyız.

İşi sürüncemede bırakmak: İşleri vaktinde yapmayıp ertelemek, aman kaybına neden olur. Bu alışkanlıkla başa çıkabilmek için; yapılacak işin gerçekten yapılması gerekip gerekmediğini belirlemek, gerektiğinde işi başkalarına devretmek, kendini harekete geçirme yollarını keşfetmek ve disipline etmek gerekir.

Sorunu kavrayamamak: Sorunun ne olduğunu anlamdan onu çözmeye çalışmak zaman kaybıdır. Önce, sorunla ilgili yeterli bilgi edinmeye ve olayı iyice anlamaya çalışmak, boşa gidecek çabaları önler.

Öncelikleri bilmemek ve sıralayamamak: Herhangi bir insanın edinebileceği en ciddi zaman yönetimi becerilerinden biri, öncelikle bilmek ve bunları sıralayabilmektir. Bazı insanlar, işlerini sıralarken öncelikleri doğru belirleyemezler. Veya zevkli görünen işleri yaparlar, diğerlerini görmezden gelirler. Başarılı insanlar, zamanlarını böyle bir yaklaşımla yönetemezler. Zamanı yönetmek için, bir öncelikler stratejisi belirlemek gerekir.

ÇALIŞANLAR İÇİN ZAMAN YÖNETİMİ

Her sabah hesabınıza 86.400 altın yatırılan bir bankanın olduğunu düşünün. Gün boyunca, bu hazineden istediğiniz kadar harcamakta ya da harcamamakta serbestsiniz. Ancak, o gün payınıza ayrılan altından harcamayı başaramadığınız kısım, ertesi güne aktaramıyorsunuz. Yani bir gün önceki günün altının tamamını harcamış veya harcamamış olsanız da, ertesi gün banka hesabınızda yine 86.400 altın olduğunu görüyorsunuz.

Farkında olsak da olmasak da, bu durum hayatımızın her günü için geçerlidir. Bize her gün istediğimiz gibi harcayabileceğimiz 86.400 saniye verilmektedir. Ve bu saniyeleri doğru kullanmayı başaramazsak, onları sonsuza dek kaybetmekteyiz.

Bütün başarılı insanlar, zamanın kıymetini çok iyi bilirler. Edison’a sormuşlar:”Dünyadaki en önemli şey nedir?”. Yanıt vermiş: “Zaman”. Peki ama nedir bu zaman? Günün 24 saati, haftanı 7 günü, ayın 30 günü, yılın 365 gün olması mıdır? Yoksa bir gün için biçilen mesai saati midir? Bir yıl için tespit edilen aktif iş günü müdür? Ya da bütün bu belirlemelerin birey için ne taşıdığı anlam mı?

İşlerin zamanın da başlaması, bitmesi, işe zamanında gelme ve gitme, söz verme, insan ve diğer varlıkların gelişimi hep zamanla değerlendirilir. Zaman başka bir şeyle değiştirilemez, tasarruf edilemez, ödünç alınamaz, satın alınamaz, çoğaltılamaz, durdurulamaz, saklanamaz ve geriye dönük işletilemez. Modern toplumlarda günlük yaşamın akışı, yapılan işleme göre belli zaman dilimlerine ayrılmıştır. Mesai saatleri, dinlenme, eğlence, spor gibi. İçinde yaşadığımız çağın temposu insanları zamanlarını planlamak durumunda bırakmıştır. Aslında insanlar zamanı yönetemezler. Akreple yelkovanın hareketleri kontrolümüz dışındadır. Mesele zamanı yönetmek değil, zaman içerisinde kendimizi yönetmektir.

Zaman yönetimi bu bağlamda, “neyi, niçin ve ne zaman yapmak gerektiğini” bilmek ve günlük hayatın akışını bu ilkeye göre planlamaktır. Zamanı planlamak, zaman içerisinde kendi yapacaklarımızı planlamaktır.

Genelde insanların bu kadar çok zaman kaybetmelerinin nedeni, zamanlarını doğru planlamamalarıdır. Bizde bir şey vardır. Bir yere, birisini ziyarete gitmek istersiniz. Aklınıza gelirse ki, gelmeli; telefon açarsınız ve dersiniz ki, “Sizi(seni) ziyaret etmek istiyorum. İşte şu şu konularda konuşmamız gerek. Ne zaman geleyim?”. Karşınızdaki cevap verir: “Öğleden sonra buradayım. İstediğin(iz) zaman gelin.”. Burada bir sorun vardır. Bütün öğleden sonra bir insan nasıl uygun olabilir? Zaman bu kadar mı kıymetsizdir? Ya da gelecek kişi? Çünkü eğer zaman verilmeden yapılacaksa bir görüşme, mutlaka başka bir şeyler kayacaktır. Ya siz beklersiniz yada sizden sonrakiler. Gerçi sizden öncekiler de bu sonucu yaşamıştır zaten.

Zaman, iki heceli sır...
Zaman, kah dakika, kah asır...
Zaman, başta ağaran saç...
Zaman, doymaz; zaman, aç!

İŞİNİZİ KORUMANIN YOLU

Ekonomik durgunluğun hüküm sürdüğü günümüzde göze çarpmak, dikkat çekmek için ne yapmak gerekir? İşiniz tehlikede olabilir mi? Bugün herkesin işi tehlikede. Herkes gözden çıkarılabilir. Hiç kimse vazgeçilmez değildir. Eskiden daha çoktu ama şimdi de var olan bazı kişiler, burnu havada bir şekilde kendinin de vazgeçilebilir olduğu gerçeğini görmezlikten gelmektedir. Ancak tüm olumsuzluklara rağmen konumunuzu koruma hatta belki de terfi etme şansınızı arttırabilirsiniz.

Eğer akıllı, hızlı ve çevik olursanız-Afrika’daki ceylan gibi- kendi koşullarını iyileştirebilir, hayatta daha uzun kalabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki beş aşamalı eylem planını deneyin:

Yönetime, kendi sorumluluk alanınızla ilgili olarak bir dizi maliyet düşürme önlemi önerin. Yaratıcılığınızı kullanın ve maliyetlerin düşürülmesi konusunda insiyatifi ele alın. Şirketin ihtiyaçlarıyla ekonomik durgunluğun getirdiği kısıtlamalar arasında yine de bir denge oluşturabileceğinizi yönetime gösterin.
Şirketin maliyet düşürmeyle ilgili çalışma gruplarına katılmaya gönüllü olun. Bu gruplar arasında erişebileceğiniz en iyisini hedefleyin; işletmenin tümünü kapsayan çalışma gruplarını da hedefleriniz arasına alın. Birçok kişi bu işi tatsız bulduğundan bu gruplara katılmayı istemez. Bu konuda kaygılanmayın. Bu tür çalışma gruplarında yer alan kişilerin işten çıkarılanlar arasında yer aldığı ender görülür.
Bu tür maliyet düşürme çalışmalarında, en az önemli olan ve şirketin gelir yada karına zarar vermeyecek alanlara odaklanın. Ekonomik durgunluk dönemlerinde egzotik mekanlarda yapılan toplantılar; gereksiz eleman alımları, ekipman alımları yada gayrimenkul işlemleri bekleyebilir. Sağduyulu davranın. Öncelikle bu tür konulardaki harcamaları kısmadan, özveride bulunmadan insanları işlerinden edecek girişimlerde bulunmanız çok yanlış olur.
Gelir yaratacak, maliyeti düşük yeni girişimler önerin. Ekonomik durgunluktan etkilenen bir şirketin durumu, uçağı havada iken onarmaya benzer. Uçak, onarım gerektirmesine karşılık bir yandan da uçmaya devam etmek zorundadır. Bir şirket bu gibi koşullara dayanır ve ayakta kalabilirse yalnızca paydaşları tarafından ödüllendirilmekle kalmaz; genellikle krizden güçlenerek çıkar. Eğer bu sürecin bir parçası olmak isterseniz hızlı ve karlı bir şekilde satabileceğiniz ürünler ve yeni dağıtım sistemleri araştırın. Yeni satış alanları açın. Para kazanın. Yeni gelir kaynakları yaratabilen birini kimse işten çıkarmaz.
Yeni karlar önerin ve elde edin. Fiyatlama değişiklikleri, ürün değişiklikleri, maliyet değişiklikleri yapın; hangisini yapacağınıza siz karar verin. Ama bu değişiklileri, ürün ve hizmetten ödün verilmeksizin hızla yapın. Bir yandan satış yaratırken bir yandan da kar elde edebileceğinizi kanıtlayın.

Zor dönemlerden geçerken “Ben şimdi ne yapacağım?” diye sızlanabilirsiniz. Oysa liderler, zor koşullardan çıkar. Lider doğulmaz, lider olunur. Ekonomik durgunluk dönemi size zincirleriniz kırma ve neler yapabileceğinizi gösterme fırsatı sağlar. Eğer, “Sürüyle birlikte koşmak istiyorsanız, kurt gibi ulumalısınız.”

İNSAN KARŞISINDAKİNDEN NELER BEKLER?

İnsanlar arasında sağlıklı ilişkilerin kurulması için atalarımızdan aldığımız reçete, “karşılıklı saygı ve sevgi”dir. Saygı küçüklerden büyüklere yönelik davranışlar bütünü, sevgi de bunun karşılığında büyüklerden küçüklere yansıyan duygudur.

Sevgi ve saygıyı soyut bir kavram olmaktan çıkarıp, hayata geçirmek ve kişilerarası ilişkilerin sağlıklı bir biçimde yürümesini sağlamak ancak somut adımlar atmakla mümkündür. Böylece hem yaşlı-genç, üst-ast, anne-baba-çocuk, öğretmen-öğrenci ilişkilerinde hem de eşit ilişki içerisinde olmaları beklenen eşler, arkadaşlar ve aynı sosyal çevreyi paylaşan insanlar arasındaki ilişkilerde saygı ve sevginin oluşması mümkün olabilir. İnsanlar karşısındakilerden neler beklediğinin saygı ve sevgiyi aşınmış bir kavram olmaktan çıkarır ve çevremizdeki insanlarla kurduğumuz ilişkileri daha sıcak ve anlamlı kılar. Unutmayalım ki; insanların bizden beklediği, gerçekte bizim diğer insanlardan beklediklerimizdir.

Sağlıklı bir iletişim kurmak için gerekli bazı koşulları şöyle sıralayabiliriz:

İyi bir dinleyici olmak

İnsanlar söylediklerinin önemli ve değerli olduklarını düşünürler. Kişiye verdiğimiz değerin göstergesi, onu dinlemek için ayırdığımız süre ve dinleme şeklimizdir. “Ben zaten biliyorum” diye düşünerek sözü kesmek, hem ona hem de düşüncelerine saygı duymadığımızı gösterir. Karşımızdaki insanların ne söyleyeceğini bilsek de yine de dinlemeliyiz. Hele ardından, anladığımızı gösteren genel bir tekrar yaparsak, karşımızdaki kişi anlaşıldığını düşünmesine ve rahatlamasına neden oluruz.

Karşımızdaki utandırmamak

İnsanlar utandırılmaktan nefret ederler. Bu sebeple de olaya yol açan kendi durumlarını düşünmek yerine, nefretlerini, kendilerini utandıran kişiye yöneltirler. Hatası ne olursa olsun, başkalarının yanında utandırdığımız kişiyle aranızdaki köprüler kopar. Bu kişi kin besler. Aile bireylerinin hatalarını başkalarının yanında konuşmak, söylediklerimize direnç gösterilmesine ve duygusal olarak bizden uzaklaşmasına neden olur.

Karşımızdaki kişinin yansıttığı kişiliği kabul etmek

İyi bir ilişki kurmanın atın formülü, karşımızdaki kişinin yansıttığı kişiliği kabul etmektir. Bu kişinin hatalı yönleri olabilir. Ancak insanlar kendilerini kabul eden kimselerin eleştirilerini dinler ve onlara önem verirler. Eğer karşımızdaki insana yönelik eleştirilerimiz varsa bunları kabul ettirmelerinin ve hataları düzeltmenin tek yolu, o kişinin olumlu özelliklerini fark etmemiz ve bu özellikleri vurgulayarak ona yaklaşmamızdır.

ÇAĞIMIZIN MODA HASTALIĞI: STRES (III)

Birçok dergide, gazete ve kitapta rastlanan ve uzmanlar tarafından verilen önerileri okumuşsunuzdur. Okuruz ancak pek uygulama konusunda çaba göstermeyiz. Ben de bu haftaki yazımda bu tarz bir öneri listesi oluşturdum, sizlerle paylaşacağım. İstemek, başlamanın yarısı, başlamak da tamamlamanın yarısıdır. O yüzden aynayı kendine tutmalı, neyi ne kadar istediğimizi ve bununla ilgili neler yapabileceğimizi düşünmeli ve harekete geçmeliyiz. Hadi bakalım!...

*Kendinizi ve sözde stres yaratan belirli kaynakları tanıyın.
*Kişiler arası ilişkileriniz iyi olsun.
*Dengeli beslenin.
*Bugünün işini yarına bırakmayın.
*“Her işi yaparım” yada “Hiçbir şey yapamam” demeyin.
*Zihinsel özelliklerinizi doğru değerlendirin.
*Kaybettiklerinizin nedenlerini arayın.
*Zamanın tutsağı olmayın.
*“Hayır” demeyi öğrenin.
*Önce özeleştiri yapın ve herkes tarafından sevilmeyi beklemeyin.
*Kendinizi vazgeçilmez görmeyin.
*İşkolik olmayın.
*İşinizi gerçek olanaklarınızla uyumlu kılın.
*Dinlenmeyi bilin.
*Spora zaman ayırın, fiziksel egzersiz yapın.
*Savunma mekanizmalarından yararlanın.
*Öfkenizi yenin.
*Sevdiğiniz bir arkadaşınız ile sohbet edin.
*Sevdiğiniz müziği dinleyin.
*Hayatınızda iyi giden şeyleri unutmayın.
*Sizi seven insanların varlığını düşünün.
*İşinizdeki konuları sakın eve taşımayın.
*Yapamayacağınız şeyler için sakın söz vermeyin.
*Ara sıra film izleyin, tiyatroya gidin.
*Yürüyüş yapın, doğaya çıkın.
*Güler yüzlü olun, yaşama olabildiğince pozitif bakın.
*Sağlığınızın her şeyden daha önemli olduğunu unutmayın.
*Zor anlarda panik yapmadan çözüm yolu bulmaya çalışın, sakin olun.
*Bir koltuğa oturup derin nefes alıp verin.
*İnsanlar yada olaylar hakkında karar verirken iyi tarafından bakmaya çalışın.
*Aşırı miktarda çay yada kahve içmeyin.
*Hobilerinizi arttırın, onlara fırsat buldukça zaman ayırın.
*Okuyun, mutlaka bir şeyler okuyun. Özellikle kitap.
*Daha haberler seyredin, dinleyin.
*Sevdiklerinizle zaman geçirmenin yollarını bulun.
*Sıkıntılarınızı başkalarıyla paylaşmayı unutmayın.
*Gerekirse, bir uzmandan yardım alın.